It Frysk Boerespul
Een oproep in Het Landbouwblad van
21 augustus 2004
It Fryske Boerespul zoekt voorbeeldbedrijven.
Hoe kan een historische boerderij worden
behouden voor een agrarische functie?
Die vraagstelling stond centraal in het project
“It Frysk Boerespul”, een initiatief van het Van
Hall Instituut, BoerenNatuur en It Fryske Gea.
Voor het project werden bedrijven gezocht die
als voorbeeldproject konden dienen.
Aanmelding
De kop-hals-romp boerderij Ald Barrahûs ligt
net onder Leeuwarden en is van 1867. Het
bedrijf heeft een agrarische functie met 90
melkkoeien. De melkkoeien zijn in de
ligboxenstal en de jong kalveren in het bûthús
van de boerderij. In de golle van de schuur zit
hooi en wordt gebruikt als opslag van machines.
Zo’n 40 stuks jongvee hebben we in de boerderij
naast ons.
Graag willen we het jongvee in de schuur van
de boerderij met een soort loopstal idee zodat
het gemakkelijk te bewerken is.
We doen rondleidingen door de oude boerderij
en het bedrijf.
Familie F.D. Jongbloed
Bredyk 28
9088 BX Barrahûs/Wirdum
Doelstelling
De doelstelling van het project is duidelijk te
maken dat het behoud van historische
boerderijen kan samengaan met een eigentijdse
agrarische functie. Met name wordt gekeken
naar de mogelijkheden die de landbouw met
een verbrede doelstelling biedt.
Selectiecriteria
1.
Er is sprake van een redelijke
cultuurhistorische waarde. De boerderij hoeft
geen monument of buitengewoon hoog
gewaardeerde boerderij te zijn maar met
voldoende authenticiteit bezitten.
2.
Het betreft een functionerend agrarisch bedrijf
met een goede uitstraling.
3.
Er is sprake van een concreet uitbreidingsplan.
4.
Het is duidelijk dat cultuurbehoud
problematisch wordt, met andere woorden op
gespannen voet staat met de
bedrijfseconomische belangen.
5.
Er ontstaat na de aanpassing of uitbreiding een
eigentijds erf waarop oude en nieuwe waarden
verenigd zijn en dat landschappelijke
betekenis bezit.
6.
Er bestaat een gezond bedrijfseconomisch
perspectief.
7.
De bestaande situatie wordt duidelijk
verbeterd.
8.
De historische boerderij en zijn historische
bedrijfsgedeelte vervullen een functie in de
nieuwe situatie waarin de cultuurhistorische
waarde van het interieur behouden blijft.
9.
Er is na aanpassing of vernieuwing sprake van
een voorbeeldfunctie.
10.
Het uitgekozen bedrijf is in veel opzichten
representatief voor andere bedrijven.
Deelnemende boerderijen
Er waren 20 boerderijen die deelnamen aan het
project. Vijf boerderijen zijn geselecteerd
waarvoor inrichtingsmodellen werden gemaakt.
Dat zijn: Stelp in Echtenerbrug, Stelp in
Elahuizen, Kophalsromp in Wirdum, Stelp in
Idzega en een Kophalsromp in Grou.
Score op selectie criteria
Criteriapunten
5
7
8
9
10
Stelp in Echtenerbrug
o
+
+
-
+
Stelp in Elahuizen
+/-
+
-
-
-
Kophalsromp in Wirdum
+
+
+
+
+
Stelp Idzega
+
+
+
+
-
Kophalsromp in Grou
+
o
+
-
-
Keuze voorbeeldboerderij
Geconcludeerd is dat de boerderijen bij
Elahuizen, Echtenerbrug en Grou in mindere
mate aan het criterium voldoen dan de
boerderijen bij Idzega en Wirdum. Van de beide
laatste bedrijven zijn berekeningen gemaakt.
Met de tekeningen en bouwkostenberekeningen
zijn de beide bedrijven benaderd om de plannen
door te spreken. Variant 2 van de stelp in Idzega
viel in het gesprek af. Doordat variant 1 van de
stelp in Idzega in mindere mate binnen de
doelstellingen valt dan het ontwerp voor de kop-
hals-romp in Wirdum, is door de stuurgroep
besloten om de boerderij in Wirdum te kiezen
als voorbeeldboerderij.
Persmiddag 25 april 2005
Op 25 april 2005 is in de boerderij van de
familie Jongbloed het project op een
feestelijke bijeenkomst aan de pers en
andere genodigden gepresenteerd.
Tekeningen
In januari 2006 werd het werk aanbesteed en is
er een keus gemaakt tussen de verschillende
aannemers, zodat in februari de bouw los kon.
Het eerste ontwerp was een tretmiststall, een
Duitse hellingstal met een met stro ingestrooide
ligruimte. De vloer heeft een helling van tien
graden, waardoor de urine wegloopt in de
mestgoot onder het voerhek. Deze stal is het niet
geworden omdat er één heel groot nadeel aan zit
en dat is het transport van de vaste mest naar de
mestbult.
Het tweede voorstel betrof een potstal. Ook dat
was niet ideaal. Voorwaarde bij het project is dat
de buitenkant van de boerderij en ook alle
gebinten intact moesten blijven. Hierdoor zou
het met een shovel moeilijk manoeuvreren zijn
in de stal.
Het derde plan is uiteindelijk door de
uitgekozen architect Jelle de Jong uit Lemmer in
tekeningen uitgewerkt. Er is gekozen voor een
ligboxenstal met vouwschuif. De vouwschuif
kan de mest onder het oude bûthús
doorschuiven naar de mestkelder die achter de
schuur ligt. De vloer van het lyts bûthús moet
daarom worden verhoogd. Verder komt er een
ontvangstruimte en buiten de schuur een toilet.
Naast de ligboxenstal verrijst een nieuwe
machineloods. De kuilplaten moeten worden
verwijderd en daarvoor komt er een nieuwe
sleufsilo. verder wordt er een nieuwe
toegangsweg aangelegd met bijpassende
erfbeplanting.
Foto’s verbouwing
Schuur (Skuorre)
Hooivak (Golle)
Kleine stal (Lyts bûthús)
Gierkelder (Jarrekolk)
Zolder kleine stal (Solder lyts bûthús)
Toilet (It húske)
Kuilsilo (Kuilplaat)
Machineloods (Weinhok)
Erf (Hiem)
Het plan bleek een moeilijke opgave. Voor de
architect die niet goed de kans kreeg om zijn
ideeën naar buiten toe te brengen. Voor de
veehouder om het praktisch te houden.
Met de expertise van het bouwbedrijf werden
technische mankementen opgelost.
Het eindresultaat ziet er goed uit. De schuur
is mooi ruim geworden. Uiteindelijk is de
balans in werkbaarheid en historie gevonden.